Nga Blerim Latifi

Në këtë tekst të shkurtër do të sjell historinë e tre heronjëve të harruar, të cilët në një kohë ekstremisht të rëndë për shqiptarët e Kosovës, patën guximin të ngrisin zërin e protestës për shkeljen e të drejtave njerëzore të shqiptarëve nga regjimi monarkist serb në periudhën midis dy luftërave botërore. dhe zëri i tyre u dëgjua aty ku askush nuk e priste të dëgjohej.

Ishte fundi i majit të vitit 1930. Disa barinj, të cilët po kullosnin bagëtitë në shpatijet e Pashtrikut, kishin parë diçka të çuditshme në një luginë e cila humbiste midis pyllit të dendur.Tre famullitarë katolikë po ecnin nëpër luginë në drejtim të pyllit. Ajo që e bënte edhe më të çuditshme pamjen e tyre ishte se njëri prej famullitarëve mbante në duar një pushkë të gjatë. Çfarë po bënin aty këta famullitarë të armatosur? Prej nga vinin, e ku ishin duke shkuar?

Natyrisht barinjtë nuk mund t’i dinin përgjigjjet në këto pyetje.
Me 5 maj të atij viti në selinë e Lidhjes së Kombeve në Gjenevë të Zvicrës kishte arritur një letër e gjatë e shkruar në frengjisht dhe në anglisht. Letra i adresohej sekretarit të përgjithshëm të Lidhjes së Kombeve.Ajo e vinte në dijeni atë për politikat e shtypjes dhe të shkombëtarizimit që qeveria e Beogradit ishte duke i zbatuar në Kosovë.

Autorët e letrës kërkonin që bota të ndërhynte për të ndaluar terrorin sistematik shtetëror që regjimi monarkist serb po ushtronte mbi shqiptarët e Kosovës. Kjo ishte diçka e padëgjuar më parë. Për gjëndjen e rëndë politike të shqiptarëve të Kosovës nën regjimin monarkist serb kishte pasur shumë protesta, por të gjitha kishin ardhur nga jashtë Kosovës. Nga brenda Kosovës nuk dëgjohej asnjë zë proteste. Pushkët e kaçakëve nuk dëgjoheshin përtej fshatrave të Kosovës.

Populli ishte i zhytur tërësisht në analfabetizëm.Njerëzit nuk dinin të shkruanin dy fjalë në gjuhën e tyre, e lëre më të bënin një shkresë diplomatike në gjuhët e huaja drejtuar një institucioni ndërkombëtar, emrin e të cilit kurrë se kishin dëgjuar. Përfaqësuesi serb në Lidhjen e Kombeve nuk humbi kohë për të informuar qeverinë e tij në Beograd për letrën e ardhur në Gjenevë nga Kosova. Natyrisht, as qeveria e Beogradit nuk humbi kohë për të vepruar menjëherë kundër autorëve të letrës.Urdhëri që erdhi në xhandarmarinë e Prizrenit ishte i shpejtë dhe i prerë : Autorët e letrës duhej të eleminoheshin menjëherë, me të njëjtat metoda me të cilat ishte eleminuar disa muaj më herët Shtjefën Gjeçovi.

Një shqiptar, i cili punonte në zyrat e stacionit të xhandarmarisë së Prizrenit, rastësisht e dëgjoi planin e zbatimit të urdhërit. Ai doli fshehurazi dhe u nis drejt kishës katolike të Prizrenit. Famullitarit të saj ia tregoi ato që kishte dëgjuar.Duhej njoftuar mënjeherë famullitarët jeta e të cilëve ishte në rrezik. Në të kundërtën ata i priste fati i Gjeçovit. Tre famullitarët që kishin marrë guximin për t’i shkruar letër proteste Lidhjes së Kombeve shërbenin në rrethin e Gjakovës.

Më të marrë lajmin, ata vendosën të mos i prisnin vrasësit e tyre dhe dolën në arrati në drejtim të Shqipërisë. Një ditë u panë nga disa barinj që po kullosnin bagëtitë në shpatijet e Pashtrikut. Ata ishin : Don Gjon Bisaku nga Beci i Gjakovës, Don Shtjefën Kurti nga Novosella e Gjakovës dhe Don Luigj Gashi nga Smaçi i Gjakovës.